Sjö góð ráð fyrir haustlitina

Nú þegar haustið nálgast tekur náttúran á sig einstakan blæ þar sem sterkir litir í gróðrinum taka yfir. Sólarupprás og sólsetur eru á skikkanlegum tíma og ekki nauðsynlegt að rífa sig upp fyrir allar aldir eða vaka fram á nótt til þess að komast í fallega birtu. 

Hér er farið yfir nokkur atriði sem vonandi geta nýst við að undirbúa haustlitaljósmyndaferðina sem best og kveikt einhverjar hugmyndir. 

Í raun koma allir staðir þar sem eru runnar og tré til greina fyrir haustlitamyndatöku og hér í nágrenni höfuðborgarsvæðisins má nefna: 

  • Heiðmörk
  • Þingvelli
  • Borgarfjörð
  • Hvalfjörð
  • Þjórsárdal

Að auki er oft fallegt um að litast um í gömlum almenningsgörðum og kirkjugörðum innan borgarmarkanna. Þar má m.a. nefna Hólavallakirkjugarð, Öskjuhlíð, Guðmundarlund, Hellisgerði, Hlíðargarð, Elliðaárdal og Fossvogsdal

1. Viðfangsefni

Líkt og í allri ljósmyndun er gott viðmið að hafa a.m.k. eitt skýrt viðfangsefni á myndinni, eitthvað sem augað getur leitað til og hvílt á.

Þingvellir, haustferð Fókus 4. október 2020
Þingvellir — Haustferð Fókus, 4. október 2020 (Mynd: Kristján U. Kristjánsson ©)

Á haustin er kjörið að pæla í hlutverki lita í myndbyggingu og leika sér með að raða þeim inn á myndina þannig að þeir styrki myndbygginguna. 

Litahjólið getur hjálpað okkur að skilja hvaða litir eru andstæðir og hverjir eru hliðstæðir.

Það getur t.d. virkað vel að nota litina til að einangra viðfangsefnið okkar. Ef ríkjandi litur í gróðurþekju er á appelsínugula eða gula rófinu getur verið sterkt að nota bláan lit (andstæður litur á litahjólinu) til þess að láta viðfangefnið skera sig frá. 

Hér kallast guli liturinn í laufunum á við andstæðan litatón, bláan, þar sem himininn endurspeglast í vatninu. (Mynd: Tryggvi Már ©)

Prófaðu líka að nota sterka liti, úr fókus, ýmist í forgrunni eða bakgrunni til þess að ramma inn viðfangsefnið og stundum getur fengist mildara yfirbragð með því að nota hliðstæða liti.

Hér eru hliðstæðir litir, gulur og grænn, notaðir til þess einangra myndefnið og skapa stemmingu. (Mynd: Tryggvi Már ©)

2.  Birta – Tími dags

Gullna stundin, rétt eftir sólarupprás og fyrir sólsetur, getur ýkt upp appelsínugulan blæ og gefið myndunum enn litríkari blæ en ef við erum úti að mynda um miðjan dag þegar sólin er hæst á lofti.

Þegar sólin er lágt á lofti getur hún baklýst laufblöð og þá er líkt og þau glói. Þá getur verið gaman að leika sér með að hafa þau sem aðalatriði, eða nota þau sem bjartan, litríkan bakgrunn og þá úr fókus.

Með því að nýta síðustu geisla sólarinnar til þess að baklýsa laufin er eins og þau verði glóandi. (Mynd: Tryggvi Már ©)

3.  Veðurskilyrði

Litirnir verða einna dýpstir þegar gróðurinn er rakur. Það er þess vegna góð hugmynd að fara út eftir rigningu eða snemma dags á meðan döggin er enn á gróðrinum.

Á lygnum haustdögum er stundum þoka eða mistur fyrst á morgnana, og þá gjarnan í kringum vötn og ár. Það sama getur gerst á kvöldin þegar kalt loftið leggst yfir uppgufunina af vatninu. Þokan getur gefið mikla dulúð og hjálpað til við að einangra viðfangsefnið okkar.

Hér var þokunni að létta í Þjórsárdal og þá var eins og fölnað melgresið færi að glóa. (Mynd: Tryggvi Már ©)

Það má heldur ekki gleyma því að himininn og birtuskilyrðin geta verið mjög dramatísk rétt áður en haustlægð skellur á og ekki síður í kjölfar hennar, rétt um það leyti sem það byrjar að lægja og létta til.

Þá myndast oft göt í skýjahuluna sem varpa ljósgeislum á viðfangsefnið okkar en allt í kring geta verið dramatísk ský sem búa til áhugaverðan bakgrunn.

4. Linsur

Val á linsu er auðvitað alltaf bundið smekk hvers og eins. Víðar linsur (16-35 mm) eru mjög vinsælar í landslagsmyndatöku og þær geta virkað vel í að fanga heildaryfirbragð landslagsins í haustlitunum. 

Hér er 17 mm linsa notuð eins vítt og hægt er og til verður kontrast milli græna litarins í vatninu og andstærða lita í hlíðinni á móti. (Mynd: Tryggvi Már ©)

Þrengri linsur og aðdráttarlinsur (50-200mm t.d.) geta hins vegar hjálpað okkur við að einangra stakt viðfangsefni og  gefa því aukið vægi. Þetta getur verið laufblað, eitt stakt tré eða litríkir runnar í gráu klettabelti og taka meiri abstrakt æfingar:

Hér er 70-200 linsa notuð á 200mm til þess að fanga andstæðurnar í litlausum klettunum og litskrúðugri gróðurþekjunni.

5. Filterar

Polarizer getur verið mjög gagnlegur þegar verið er að mynda rakan gróður. Filterinn tekur mesta gljáann af og getur þannig dýpkað litamettunina í gróðrinum.

ND grad filter getur hjálpað til við að dekkja himininn. Ef við erum með rennandi vatn getur ND filter hjálpað til við að fá silkiáferð á vatnið sem getur gefið myndinni fallegan blæ.

17mm linsa með 6 stoppa ND filter býr til silkiáferð á vatnið og ND grad filter bjargar því að himininn brennur ekki. Athugið samt að um leið og langur tími er notaður til þess að fá silkiáferð á vatnið sést öll hreyfing á laufinu í myndinni. (Mynd: Tryggvi Már ©)

Sjá fróðlegt og skemmtilegt myndband um filtera með því að smella hér.

 6.  Speglun

Það rignir gjarnan mikið á haustin og þá geta orðið til pollar og litlir vatnsfleti sem bjóða upp á skemmtilega speglun þar sem symmetría og endurtekning í myndbyggingu geta styrkt myndbygginguna.

Speglun í vatni og sterkur gulur litur úr fókus í forgrunni, sem hjálpar til við að ramma inn myndefnið. (Mynd: Tryggvi Már ©)

Einmana lauf fljótandi í vatni getur líka verið áhugavert og allt að því ljóðrænt viðfangsefni.

7. Macro

Það er einhver einstök stemming sem fylgir haustlitunum og oft má finna agnarlitla vatnsdropa á laufblöðum og ef ljósið fellur beint á dropana verður stundum til ljósbrot sem er mjög fallegt. Á haustin eru líka komin ber og t.d. geta reyniber komið vel út í macro á móti grænum lit sem er mögulega ennþá í laufinu. 

Þá getur verið gott að grípa til macro-linsu og reyna að fanga þessa stemmingu og raula þá jafnvel þessa línu úr Lofsögnum á meðan: Eitt eilífðar smáblóm, með titrandi tár…

Hér er 90mm macro linsa á f/2.8 notuð til þess að einangra laufblaðið með dropanum. Andstæður litur í bakgrunni styrkir myndbygginguna. (Mynd: Tryggvi Már ©)

Góða skemmtun í haustlitunum og verið dugleg að deila afrakstrinum með okkur hinum á spjallinu okkar!